Zorg voor heldere, eenduidige en landelijke wet- en regelgeving op het gebied van duurzaamheid, verbeter de aanbestedingscultuur, laat de architect voortaan verplicht de omgevingsvergunning indienen en sticht een nieuw ministerie voor ruimtelijke ontwikkeling en wonen. Dat zijn de vier belangrijke bestanddelen van de boodschap van de BNA aan de politiek in het algemeen en het toekomstig kabinet in het bijzonder.
De branchevereniging van Nederlandse architectenbureaus heeft haar vierdelig pleidooi vervat in een handzaam pamflet dat volgens interim-voorzitter Jeroen de Willigen kan dienen als een leidraad bij het uitwisselen van gedachten en visies met de verschillende partijen.
Het huidige demissionaire kabinet beschikt over een minister van volkshuisvesting en ruimtelijke ordening, in de persoon van Hugo de Jonge. Dat is niet genoeg, zo laat de BNA via het pamflet weten. Het volgend kabinet zou een volwaardig ministerie van ruimtelijke ontwikkeling en wonen moeten optuigen. ‘De ruimtelijke opgaves voor Nederland, waaronder de woningbouw, zijn complex, samenhangend en veelomvattend. Ze vereisen een heldere, langetermijnvisie op nationaal niveau. Het nieuwe ministerie kan een samenhangende strategie ontwikkelen en duidelijke kaders bieden voor de duurzame inrichting en de ruimtelijke kwaliteit van Nederland’, verklaart de BNA.
Ruimtelijke kwaliteit verankeren
Ook breekt de BNA een lans voor het verankeren van de ruimtelijke kwaliteit in wet- en regelgeving. De omgevingsvergunning voor een bouwproject moet voortaan verplicht door de betrokken architect worden ingediend. Hugo de Jonge heeft onlangs al onderzoek aangekondigd naar de mogelijkheden daartoe voor woningbouw, maar de BNA wil dat de architect uiteindelijk ‘in de volle breedte van de bouwproductie’ deze rol gaat vervullen. Eveneens voor de ruimtelijke-kwaliteitsverankering spreekt de BNA zich uit voor het uitbreiden en versterken van de rol van onafhankelijke stadsbouwmeesters, supervisors en provinciale adviseurs op het gebied van ruimtelijke kwaliteit bij de (her)ontwikkeling van gebieden.
Aanbestedingspraktijk hervormen
De huidige praktijk in het aanbesteden is volgens de BNA dringend aan verandering toe. ‘Inschrijvings- en selectiecriteria voor opdrachten zijn nog te vaak disproportioneel en bij circulair aanbesteden zijn de criteria niet uniform. De BNA constateert dat de Gids Proportionaliteit en de Handreiking Tenderkostenvergoeding in de praktijk onvoldoende worden gehanteerd en dat opdrachtgevers vaak te weinig kennis van de branche hebben.’
De consequenties van deze praktijk zijn kwalijk, meent de architectenvereniging. ‘Het leidt tot nodeloze uitsluiting van partijen in de markt en vraagt onrealistische investeringen van de inschrijvende partijen. Dit maakt een gezonde bedrijfsvoering voor architecten onmogelijk en zorgt voor verspilling van markt- en overheidsgeld. Daarnaast lijken zowel de wijze van beoordeling als het resultaat van de beoordeling op papier transparant, maar schort het in de praktijk vaak aan een inhoudelijk onderbouwde en een voor alle betrokken partijen transparante beoordeling’.
Daarom bepleit de BNA een ‘gedegen heroriëntatie’ op het aanbestedingsregime voor architectendiensten voor publieke gebouwen. De Aanbestedingswet 2012 en de uitwerking hiervan in de praktijk moeten scherp tegen het licht worden gehouden. Zo’n grondige evaluatie moet dan resulteren in een gezonde, transparante en inspirerende aanbestedingscultuur.
Verduurzaming versnellen
De verduurzaming van de bouw moet sneller, vindt (ook) de BNA. Daartoe is een gefaseerde aanscherping van de bouwregelgeving noodzakelijk, aldus de organisatie. Meer samenhang tussen de regels, zónder regels op verschillende bestuurslagen te stapelen én een betere praktische uitvoerbaarheid van de regels zijn geboden, maar ook ‘een haalbaar introductieniveau en een differentiatie naar de schaal van projecten zijn nodig zodat de markt zich op realistische wijze kan voorbereiden en aanpassen aan de nieuwe situatie.’
- Foto: kantoor architectenbureau Inbo (© OWA).