Het opwekken van groene energie uit wind is al jaren geen toekomstmuziek meer. Vandaar dat veel windmolens van de eerste generatie, op zee en op land, over enige tijd hun einde levensduur bereiken. Energiebedrijf Vattenfall is nu al intensief bezig om na te gaan hoe de onderdelen van verouderde turbines zijn her te gebruiken, liefst zo hoogwaardig mogelijk.
Tussen de vertegenwoordigers van uiteenlopende ontwerpdisciplines was Vattenfall toch wel een van de onverwachte participanten aan de Dutch Design Week 2024, 19 tot 27 oktober jl. in Eindhoven. Het energiebedrijf, tevens ontwikkelaar en beheerder van windparken, was aangehaakt bij het event om in contact te komen met ontwerptalent dat wellicht ‘out-of-the-box’ ideeën heeft voor het herbestemmen van onderdelen van oudere windmolens die over niet al te lange tijd buiten bedrijf moeten worden gesteld.
Natuurlijk kun je die onderdelen, zoals gondels en bladen, recyclen. Maar liever demonteer je de elementen voor hergebruik als element, vindt ook Vattenfall.
‘Ons doel is om onze CO2-uitstoot in de gehele waardeketen in stappen omlaag te brengen en op netto nul uit te komen in 2040’, stelt Annemarie Kerkhof van Vattenfall. Als strategisch adviseur is zij verantwoordelijk voor het ontwikkelen en implementeren van de corporate circulariteitsstrategie. ‘Dit betekent niet alleen dat we meer hernieuwbare elektriciteit op willen wekken, zoals met onze windparken, maar ook dat we er samen met onze leveranciers aan werken om de CO2-uitstoot te verminderen tijdens de productie, bouw en ontmanteling van die windparken. Dat is best een uitdaging, en circulariteit kan oplossingen bieden.’
Ter uitwerking van die circulariteitsstrategie had het energiebedrijf al een viertal ontwerpstudio’s uitgenodigd om met voorstellen te komen voor het hoogwaardig hergebruik van windmolen-onderdelen. Tijdens de Dutch Design Week presenteerden de vier hun ontwerpen en concepten, die menig bezoeker versteld deden staan.
Zo kwamen Superuse Studios en Blade-Made op de proppen met een tiny house, vervaardigd uit onderdelen van een afgedankte windmolen uit Oostenrijk. De gondel van de turbine (de behuizing voor de generator boven op de molen) is omgetoverd tot een woonhuis van 35 m2. Een voltreffer, zo lijkt, want: ‘We hebben zelfs al reacties gekregen van mensen die de tiny house willen kopen!’, meldt Annamarie Kerkhof enthousiast.
Architectenbureau cepezed benut oude windmolenbladen voor ‘floating platforms’. Een even inventieve als logische keuze. De bladen zijn gemaakt van lichtgewicht composietmateriaal, waardoor ze prima kunnen drijven. Door ze te combineren, kun je eilanden formeren voor bijvoorbeeld zonneparken, woningen of landbouwactiviteiten zoals floating farms. Slim doorgedacht, want Nederland zit krap in de bouwgrond en heeft een overvloed aan water.
‘We hadden eigenlijk twee redenen om samen te werken met de ontwerpstudio’s’, verklaart Kerkhof. ‘Allereerst wilden we een andere manier van denken uitnodigen. Dat is namelijk voor ons ook weer een manier om tot nieuwe ideeën te komen. Ten tweede geloven we: stel dat een van de ontwerpen een succes wordt, dan kan de markt het oppikken en hebben wij weer een plek om onze ontmantelde windmolens naartoe te brengen.’
Hoger op de ladder
Dat is maar goed ook, want volgens branchevereniging Wind Europa wordt tot 2030 een forse collectie oudere turbines (gezamenlijke capaciteit: 13 gigawatt) ontmanteld. Bovendien zullen nieuwe turbines over 15 á 20 jaar ook met pensioen moeten.
‘Op dit moment wordt het grootste gedeelte van oude windmolens gerecycled. Ongeveer 90 procent’, stelt Kerkhof. ‘Het grootste gedeelte van een windmolen bestaat namelijk uit staal en dat is goed te recyclen’.
Toch staat recycling vrij laag op de R-ladder. Kerkhof wil graag hoger op: ‘Een trede hoger is ‘repurpose’: een nieuwe (andere) toepassing van oudere onderdelen, zoals windmolenbladen in parkeergarages’.
Boven repurpose staat dan weer re-use: eenzelfde toepassing van oude onderdelen. In dat geval keren oude windmolen-elementen terug in een nieuwe windmolen. Maar daar kleven volgens Kerkhof momenteel nog restricties aan: ‘Bijvoorbeeld de bladen kunnen niet op deze manier opnieuw worden gebruikt omdat ze door regen en wind flink in kwaliteit achteruit zijn gegaan. Ook is de windsector continu in ontwikkeling. Door innovatie worden windmolens steeds groter, en dat maakt het lastig om circulair te werken. Oude onderdelen passen simpelweg niet meer op nieuwe turbines.’
Daar komt bij dat nieuwe composietmaterialen vaak goedkoper zijn dan de gerecyclede varianten. ‘Het is daardoor makkelijker om nieuw materiaal te bestellen. Een circulaire economie zou de hele maatschappij voordelen opleveren, maar dat zit op dit moment niet altijd bij de prijs inbegrepen.’
Uitdagingen genoeg voor Vattenfall. De samenwerking van het energiebedrijf met verschillende ontwerpbureaus kan in elk geval impulsen geven aan (nog meer) circulair denken en doen in de windenergiesector.
- Openingsfoto: voorlopig nog niet genomineerd voor ontmanteling en hergebruik, want geopend in april 2023: windpark A16/Klaverpolder, Moerdijk (©Vattenfall Nederland).
- Bron: Change Inc., bewerking: Bouwen met Staal.